Hoe dit stel jarenlang tevergeefs vocht tegen de overlast van een gehandicaptencentrum

Het is 6 januari 2016 als op het stadhuis van Hengelo huisarts Jeanette Silvius een dringend beroep doet op burgemeester Sander Schelberg (VVD). Ze maakt zich zorgen over twee van haar patiënten, het echtpaar Bert (59) en Anne (50) Beernink.

De Beerninks ervaren al jaren geluidsoverlast van hun buren, het kinderdagcentrum De Toermalijn. Zes dagen per week komen daar zestig gehandicapte kinderen. Het jarenlange conflict hierover met de gemeente vreet aan hen.

Het gesprek wordt opgenomen. 'Alleen al de gedachte aan het geluid maakt ze gestrest over de hele situatie', zegt de huisarts. Verhuizen zou het echtpaar lucht geven, denkt ze. Maar de waarde van hun huis is flink gedaald. 'Mijn enige verzoek is', zegt de huisarts, 'kan de gemeente toch ergens de familie op enige manier steunen om daar weg te komen?'

Brief van Plasterk

De burgemeester is duidelijk klaar met de kwestie. 'U bent al de zoveelste belangenbehartiger van de Beerninks', zegt hij. 'Ik zie de familie met zichzelf in de knoop zitten. Psychiatrische hulp zou goed zijn, zeg ik als leek. Er is geen enkele rationele reden voor de gemeente om bij te dragen aan de koop van dat pand. De gemeente en de Toermalijn hebben al alles uit de kast getrokken om hen tegemoet te komen.'

Zover kan het dus komen als inwoners en hun gemeente na een jarenlang conflict de loopgraven betrekken. Het echtpaar heeft hun verhaal verteld aan Kamerleden. Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) heeft eind mei een brief geschreven aan de burgemeester en wethouders van Hengelo met het 'nadrukkelijke voorstel' de kwestie op te lossen.

De burgemeester heeft zelf nooit met de Beerninks gesproken over de kwestie. Dat zal hij ook niet doen na de brief van de minister, zegt hij, want 'er zijn geen nieuwe feiten'.

Anne en Bert Beernink zijn zichtbaar aan het einde van hun Latijn. Vanuit het schuurtje in hun tuin staat een radio continu te tetteren. Die moet het geluid van hun buren overstemmen. De geluidsoverlast is verminderd, sinds de plaatsing van een 3,5 meter hoge kapschuur tussen het terrein van het gehandicaptencentrum en dat van de Beerninks. Het gaat allang niet meer om decibels; maar om hoe een gemeente omgaat met bewoners.

'Wij horen ook liever vogeltjes dan die radio', zegt Anne Beernink. 'Na alles wat er is gebeurd, kunnen wij het geluid van de kinderen bij de buren niet meer verdragen. De houding van de gemeente heeft ons kapotgemaakt.'

'We zitten met een emotioneel en financieel probleem', zegt Bert Beernink. 'Mijn pensioen en alles wat ik de afgelopen twintig jaar heb verdiend zit in dat huis. Wij willen graag weg, maar wij kunnen dat niet. Dat is onrecht.'

CO2-tank

Burgers en hun gemeente komen vaker met elkaar in botsing, staat in het rapport De kunst van handhaven van de Nationale Ombudsman, van maart dit jaar. Bijvoorbeeld een bewoner die bij de gemeente vruchteloos klaagt over een 7 meter hoge CO2-tank die bij de buren is geplaatst. Of een klacht bij de gemeente over geluids- en parkeeroverlast van achterburen, die een ijsboerderij zijn begonnen zonder vergunning: later blijkt de gemeente zonder overleg met hen de situatie te hebben gelegaliseerd. 'In de dagelijkse uitvoeringspraktijk is er te weinig aandacht voor de belangen van de burger', schrijft de Nationale Ombudsman, al is het 'voor een gemeente ook niet eenvoudig het voor iedereen goed te doen'. En soms verwacht de burger ook te veel.

Hoewel burgers en gemeenten er vaker niet uitkomen, is het conflict in Hengelo 'een zeldzaam hardnekkig beroerd verhaal', zegt adviseur Hans Groot van het Steunpunt Integriteitsonderzoek Politieke Ambtsdragers. Groot vindt dat er een overheidsinstantie moet worden aangewezen die in dit soort conflicten 'de zaak vlot trekt'. Hij denkt daarbij aan de Nationale Ombudsman.

Maar in gemeenten waar een lokale ombudsman is, kunnen burgers niet naar de Nationale Ombudsman. En de lokale Ombudsman voor Overijssel, Piet Jansen, vindt dat de gemeenteraad 'in zo'n kwestie het voortouw moet nemen'.

Toen Anne en Bert Beernink op 24 mei 2002 het koopcontract van hun droom-huis - bouwjaar 1979 - tekenden, wisten ze dat er gebouwd zou gaan worden op het terrein naast hen. Op dit voormalige akkerland aan de rand van Hengelo verrees de woonwijk Slangenbeek.

Het echtpaar vertelt hun verhaal aan de grote tafel in de woonkamer, die vol ligt met papieren uit hun dikke dossier. Een cruciaal stuk is het bestemmingsplan Vossenbelt - Kleine Wereld van de gemeente Hengelo, van juni 2002. Zonder dat de kersverse eigenaren dat weten, is de bestemming van hun perceel en dat van hun buren gewijzigd van woning naar bedrijven. 'De planherziening moet een realisatie van een dagcentrum voor kinderen met een verstandelijke handicap mogelijk kunnen maken', staat er.

Dit dagcentrum is op zoek naar een nieuwe locatie. Op de oude stek in de stad heeft het een milieucategorie 2, wat betekent dat in een straal van 30 meter geen woningen mogen zijn. In het nieuwe plan krijgt het nieuwe centrum de milieucategorie 1: met een minimale afstand tot woningen van 10 meter. In 2004 wordt het centrum gebouwd, op 6 meter van de gevel van de Beerninks.

Ook de norm van 10 meter wordt dus niet gehaald. Dit wordt de kern van de jarenlange strijd van de Beerninks tegen de gemeente Hengelo: dat een dergelijke instelling nooit zo dicht op hun huis had mogen worden gebouwd.

Geluiddempende muur

Als de Beerninks begin 2003 de woning betrekken, weten ze niet dat er al een inspraakavond is geweest over de komst van hun nieuwe buren. Later verzekeren de gemeente en de Toermalijn hun: u zult er geen last van hebben. In 2004 opent het dagcentrum, waarvan de buitenspeelplaats aan hun tuin grenst.

Aanvankelijk wil het echtpaar wennen aan de nieuwe buren. Maar vanaf 2008 vinden ze de geluidsoverlast te fors. De schreeuwen en kreunen van zwaar gehandicapte kinderen die niet kunnen praten gaan hun door merg en been. Ze maken er geluidsopnamen van.

In 2010 stapt het echtpaar tevergeefs naar de gemeente. Daarop gaan de Beerninks naar de rechter. Die oordeelt dat er 'mediation' moet plaatsvinden. Na het gesprek van de Beerninks en de Toermalijn bekostigt het kinderdagcentrum in 2013 een geluiddempende muur, van 3,5 meter hoogte. Die vermindert de geluidsoverlast aanzienlijk. Maar ook daarna houdt het echtpaar last.

De verhoudingen tussen de gemeente en het echtpaar raken steeds verder verziekt. Het regent brieven, procedures, klachten en onderzoeken, maar ze komen geen centimeter dichter tot elkaar.

In 2013 dienen de Beerninks een klacht in bij de Overijsselse ombudsman. Die oordeelt dat niet is aangetoond dat de gemeente bij het opstellen van het bestemmingsplan er bewust op uit is geweest de bewoners te benadelen.

Een commissie van de gemeenteraad vindt wel dat de gemeente fouten heeft gemaakt. Het stadsbestuur kan geen bevredigend antwoord geven op de vraag waarom de gemeente de bestemming van het woonhuis heeft veranderd in bedrijventerrein. 'Ook de vraag waarom de milieucategorie van het dagcentrum op de nieuwe locatie is verlaagd heeft het college naar de mening van de commissie niet kunnen beantwoorden.'

Ook motiveert de gemeente niet waarom ze de normafstand van 10 meter niet aanhoudt, zegt de commissie. Maar een gemeente overtreedt niet de wet als ze deze normen van de Vereniging Nederlandse Gemeenten overschrijdt. De VNG vindt wel dat een gemeente het moet motiveren als zij zich er niet aan houdt.

De eindconclusie van de commissie is in februari 2015 dat het proces op een aantal punten 'onder de maat' is verlopen. Maar de besluiten rond het bestemmingsplan en de bouwvergunning zijn 'onherroepelijk'. Een woordvoerder van de gemeente interpreteert de conclusies als: 'Het bestemmingsplan is juist uitgevoerd. Alles is volgens de regels gegaan.'

Gedaalde woningwaarde

De waarde van de woning van de Beerninks is flink gedaald, blijkt uit de woz-waarden. De rechter bepaalt in 2015 de waarde van het huis op 260 duizend euro, 300 duizend euro minder dan waarvoor de Beerninks het hebben gekocht.

De Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG) geeft in 2016 het echtpaar gelijk: ze hebben te veel geluidsoverlast van hun buren. De gemeente stuurt een brief terug: 'Van een gerespecteerde instelling als de NSG verwachten wij enige objectiviteit.'

Directeur Erik Roelofsen van de NSG, die vaker bemiddelt tussen burgers en gemeente, zegt dat hij nog nooit een gemeente heeft meegemaakt die zich zo halsstarrig opstelt. 'Het is planologisch fout om een dergelijk centrum naast een woonhuis te bouwen. Maar de gemeente toont geen enkele bereidheid. Van: we hebben een fout gemaakt, laten we kijken wat we daar aan kunnen doen.'

Waarom stappen de Beerninks niet naar de bestuursrechter? Volgens hun advocaat Bernard Tomlow zijn er nauwelijks nog juridische mogelijkheden als het bestemmingsplan eenmaal 'onherroepelijk' is bevonden.

Natúúrlijk staan de buitendeuren en ramen van kinderdagcentrum De Toermalijn deze bloedhete zomerdag tegen elkaar open. 'Dat doe jij thuis toch ook?', zegt locatiemanager Lucia Middelhuis.

Voorbij het middaguur zijn de driewielers op de speelplaats onbemand. Net als de schommels, de zandbak, de glijbaan en de trampoline. Maar, benadrukt Middelhuis: dat is geen zelfcensuur. 'Voor de kinderen is het gewoon te warm om buiten te spelen.' Het geluid komt uit de radio van de buren: Bløf.

Dagelijks komen hier zo'n zestig kinderen in de leeftijd van 2 tot 18 jaar. Ze zijn verstandelijk beperkt of meervoudig gehandicapt. De persoonlijke ontwikkeling van het kind staat centraal - al is 'ontwikkeling' hier een ruim begrip. Lang niet alle kinderen hebben het vermogen zich te uiten met woorden. Hun taal is die van tast, gebaren, pictogrammen, verwijsvoorwerpen. En ja, soms ook een kreun of een schreeuw.

'Dat de buren dat onplezierig vinden, begrijpen wij heel goed', zegt Middelhuis. 'Maar het zijn kinderen, er zit geen knopje op.' Spelregels zijn er wel. Nooit met z'n allen tegelijkertijd naar buiten. En als een kind 'z'n dag niet heeft' en lawaaiig is, gaat het naar binnen. 'Dat is voor de buren en ook voor de andere kinderen prettiger.'

Midden in de samenleving

Middelhuis weegt haar woorden. Er is immers nogal wat gebeurd in het conflict dat hier eufemistisch 'de situatie' wordt genoemd. Lange tijd zijn de Toermalijn en de Beerninks met elkaar in overleg geweest. 'De publiciteit is voor ouders niet altijd plezierig geweest.' De Toermalijn wil vooral de gemaakte afspraken respecteren. 'Wij willen een goede noaber zijn.' Want hoewel de buren hun pijlen op de gemeente richten, weet Middelhuis: 'Wij zijn de aanleiding.'

Met de geluidswerende gemetselde schutting-met-kap heeft De Toermalijn volgens Middelhuis haar noaberplicht goed ingevuld. Het effect zou moeten zijn dat de panden die nog geen 10 meter van elkaar staan, gescheiden worden door 30 meter 'geluidsafstand' - zoals in het bestemmingsplan voorgeschreven. 'Je wilt niet weten hoe dat allemaal bemeten is.'

Ondanks alles, zegt Middelhuis: 'Een mooiere plek kunnen wij ons niet wensen.' Zo midden in de wijk, park, vijver en winkelcentrum nabij. En midden in de samenleving, dat is de filosofie van het kinderdagcentrum. 'We willen onze kinderen niet verstoppen. Zij mogen er ook zijn.'

In de Hengelose raadsvergadering van 4 juli is de vraag aan burgemeester Schelberg: waarom heeft hij de brief van Plasterk niet doorgestuurd naar de raad? Het college heeft toch een actieve informatieplicht? Het is toch niet eerder vertoond dat een minister zich zo bemoeit met een Hengelose kwestie?

Burgemeester Schelberg antwoordt dat hij de 'zeer verbazingwekkende brief' niet had hoeven door te sturen, omdat de zaak wat hem betreft is afgerond. De beantwoording ervan zal hij wel naar de raad sturen, belooft hij.

Veel mogelijkheden om nog iets gedaan te krijgen, hebben de Beerninks niet meer. Als laatste hebben ze de Nationale Ombudsman benaderd. En ze hebben aangifte gedaan van smaad tegen de burgemeester; omdat hij hen omschreef als mensen die geen hulp nodig hebben van de gemeente, maar van een psychiater.

'De gemeente verwacht dat wij de handdoek in de ring gooien', zegt Anne Beernink. 'Maar wij laten ons niet klein krijgen. De wet- en regelgeving is zo dichtgetimmerd, daar kun je niets tegen doen. Volgens de wet had het zo niet gemogen, maar de gemeente komt ermee weg.'

'Gebrandmerkt' voelen ze zich soms, zo verbonden zijn zij geraakt met deze zaak. 'Sommige mensen denken: wat voor slechte mensen zijn dat, die klagen over gehandicapte kinderen. Het was beter voor ons geweest als we hadden gestreden tegen geluidsoverlast van een hondenkennel.'